Trasa Pojezierzy Zachodnich

Przemierzając zachodniopomorskie pojezierza odkryjesz jeden z najbardziej niedocenianych krajobrazowo regionów Polski. Ta trasa wiedzie przez tereny rzadko odwiedzane przez turystów masowych, dzięki czemu możesz liczyć na autentyczny kontakt z naturą, spokojne miasteczka i prawdziwy odpoczynek. Nazwa szlaku nie kłamie – co kilka kilometrów mijasz kolejne jezioro z czystą wodą i licznymi plażami, jest to trasa tysiąca jezior. Wyprawa rozpoczyna się w Siekierkach na polsko-niemieckiej granicy, skąd asfaltowe drogi rowerowe wybudowane na dawnych torach kolejowych prowadzą przez pięć parków krajobrazowych do najpopularniejszych pojezierzy – Ińskiego, Drawskiego i Szczecineckiego.

Podstawowe informacje o trasie

• Trudność: łatwa do średniej, z kilkoma trudniejszymi odcinkami gruntowymi
• Profil wysokościowy: teren lekko pagórkowaty z pojedynczymi podjazdami, najwyższy punkt na wysokości 245 m n.p.m.
• Nawierzchnia: dominuje asfalt, miejscami kruszywo i krótkie odcinki dróg gruntowych
• Typ trasy: głównie wydzielone drogi rowerowe (szczególnie na południu), częściowo drogi lokalne z niewielkim ruchem
• Zalecany kierunek: z zachodu na wschód (Siekierki – Miastko) ze względu na lepszą infrastrukturę na początkowych etapach
• Zalecany rower: trekkingowy lub gravel

Oznakowanie i nawigacja

Trasa jest oznakowana, choć jakość oznakowania różni się między odcinkami. Południowa część szlaku (Siekierki – Ińsko) jest najlepiej przygotowana infrastrukturalnie i prowadzi głównie po wydzielonych drogach rowerowych na dawnych nasypach kolejowych. Im dalej na wschód, tym częściej wykorzystywane są drogi lokalne i leśne.

Niektóre odcinki wymagają szczególnej uwagi – między Brzeźniakiem a Kumkami znajduje się trudno przejezdny fragment gruntowy, który można ominąć drogami asfaltowymi przez Poligon Drawski. Polecamy dobry GPS lub aplikację Veloplanner ;), zwłaszcza na odcinkach prowadzących przez kompleksy leśne.

Najlepszy kierunek i sezon

Zalecamy jazdę od Siekierek w kierunku Miastka. Taki kierunek pozwala zacząć od najbardziej spektakularnego punktu – Mostu Europejskiego, a następnie cieszyć się najlepiej rozbudowaną infrastrukturą rowerową w początkowej fazie wyprawy, gdy rytm jazdy dopiero się wypracowuje.

Optymalne okresy na przejazd:

• Maj-czerwiec: kwitnąca przyroda, mniej turystów, komfortowe temperatury
• Sierpień-wrzesień: kwitnące wrzosowiska pod Bornem Sulinowem (od połowy sierpnia), jesienne barwy, ciepła woda w jeziorach
• Wrzesień: rykowisko jeleni na rozlewiskach Odry – niezapomniane doświadczenie audialne o poranku i wieczorem

Unikaj okresu Pol'and'Rock Festival (pierwszy weekend sierpnia), jeśli planujesz nocleg w okolicach Czaplinka – wszystko jest wtedy zarezerwowane przez uczestników festiwalu.

Główne etapy i ich charakterystyka

Etap 1: Siekierki – Trzcińsko-Zdrój – Myślibórz (63 km)

Trasa rozpoczyna się na Moście Europejskim w Siekierkach, najdłuższej przeprawie rowerowej przez Odrę. Ta 770-metrowa konstrukcja z tarasem widokowym to doskonałe miejsce na pierwszy postój – rozpościera się stąd widok na Rozlewiska Kostrzyneckie, będące ostoją 180 gatunków ptaków. Most wybudowany w 1892 roku został wysadzony w 1945, a po odbudowie służył wyłącznie celom wojskowym. Dopiero w 2021 roku zyskał nowe życie jako most rowerowy łączący polskie i niemieckie szlaki.

Dalej prowadzi niemal w całości po asfaltowej drodze rowerowej na dawnym nasypie kolejowym. Po drodze warto zatrzymać się przy Cmentarzu Wojennym w Starych Łysogórkach z 18-metrowym pomnikiem upamiętniającym forsowanie Odry w 1945 roku. Kultowy przystanek to dawny dworzec w Klępiczu, gdzie można odpocząć i spróbować domowego sernika.

W niewielkim Czachowie odkryjesz jedne z najstarszych polichromii w Polsce – pochodzące z XIV wieku ludowe malowidła w kościele, w tym słynnego „wesołego diabła". Etap kończy się w Myśliborzu z zachowanymi murami miejskimi i bramami.

Etap 2: Myślibórz – Barlinek – Choszczno (60 km)

Trasa prowadzi przez Pojezierze Myśliborskie, głównie po asfaltowych drogach rowerowych na dawnym torowisku. W Barlinku warto poznać historię Emanuela Laskera – szachowego mistrza świata, który dzierżył tytuł przez rekordowe 27 lat. Jego dom rodzinny znajduje się przy ul. Chmielnej 7, a park nad jeziorem nosi jego imię i oferuje plenerowe szachownice. Zajrzyj też do zabytkowego Młyna-Papierni nad Płonią, dziś centrum kulturalne z Letnią Szkołą Architektury. Po drodze mijasz dawną stację w Lubianie z lokomotywą z 1942 roku – początek prywatnego skansenu techniki.

Etap 3: Choszczno – Dobrzany – Ińsko (47 km)

W Choszcznie na rynku znajduje się Aleja Gwiazd Kolarstwa Polskiego z odciskami dłoni największych polskich kolarzy – od Stanisława Królaka po Zenona Jaskułę. W mieście zachował się trzeci barbakan w Polsce (obok krakowskiego i warszawskiego), dziś zaadaptowany na bibliotekę. We wnętrzu kościoła Narodzenia NMP zobaczysz unikalną średniowieczną ceramiczną płaskorzeźbę przedstawiającą Drzewo Jessego. Droga wiedzie głównie lokalnymi szlakami przez Pojezierze Choszczeńskie w kierunku Ińska. W Dobrzanach trasa łączy się z wariantem ze Szczecina.

Etap 4: Ińsko – Drawsko Pomorskie – Złocieniec (44 km)

Z Ińska prowadzi ścieżka rowerowa i drogi lokalne przez wyjątkowo atrakcyjny krajobraz – lekko pofałdowany, z otwartymi polami i łąkami między kompleksami leśnymi. Fragment między Brzeźniakiem a Kumkami to trudno przejezdna nawierzchnia gruntowa, którą możesz ominąć drogami asfaltowymi przez Poligon Drawski.

Drawsko Pomorskie leży nad Drawą, jedną z najpiękniejszych rzek w Polsce ze szlakiem kajakowym im. ks. Kardynała Karola Wojtyły. W Złocieńcu podziwiasz monumentalną Aleję Grabową – 83 drzewa tworzące tunel z połączonych gałęzi. Pod adresem ul. Śląska 40 czeka niespodzianka – smok potrafiący machać skrzydłami i zionąć ogniem.

Etap 5: Złocieniec – Czaplinek – Borne Sulinowo – Szczecinek (72 km)

Najdłuższy etap prowadzi przez wydzielone drogi rowerowe i szutrowe drogi leśne. W Nowym Kaleńsku możesz zjechać 4,4 km na północ do największego na Pojezierzu Zachodnim barokowego pałacu w Siemczynie z muzeum i noclegiem w Miejscu Przyjaznym Rowerzystom. W okolicach jeziora Krzemno znajdują się tajemnicze kamienne kręgi z I-III w. n.e., należące do Gotów.

Czaplinek słynie z Jeziora Drawskiego – drugiego pod względem głębokości w Polsce (79,7 m) – oraz Pol'and'Rock Festival na dawnym lotnisku wojskowym. Niedaleko leży zamek Drahim w Starym Drawsku, przez wieki strażnik "via marchionis", drogi krucjat na północ.

Borne Sulinowo to niezwykłe miasto bez przeszłości na mapach – do lat 90. tajne sowieckie garnizony, dziś spokojne miasteczko wśród lasów. Zabudowa koszarowa, Dom Oficera z lat 30. i "pomnik z pepeszą" na cmentarzu tworzą unikalny klimat. Na dawnym poligonie rozciągają się największe wrzosowiska w Polsce (kwitną od połowy sierpnia), a z wieży widokowej w rezerwacie "Diabelskie Pustacie" roztacza się niesamowity widok.

Etap 6: Szczecinek – Biały Bór – Miastko (54 km)

Ostatni etap przez Pojezierze Szczecineckie. W Szczecinku zobaczysz siedzibę Książąt Pomorskich z XV wieku z intrygującym piętrowym pomostem i najdłuższym w Europie wyciągiem nart wodnych. Wyjeżdżając mijasz umocnienia Wału Pomorskiego, w tym B-Werk – jeden z największych bunkrów całego systemu.

Biały Bór to "mała Ukraina" – miasteczko zasiedlone po wojnie przez Ukraińców przesiedlonych w akcji Wisła. Działa tu zespół szkół z ukraińskim językiem nauczania, a przed wejściem stoi pomnik Tarasa Szewczenki. Największą atrakcją jest cerkiew grekokatolicka według projektu Jerzego Nowosielskiego – dzieło życia artysty, którego bryła i wnętrze nie przypominają tradycyjnej świątyni, choć przestrzegają kanonu. Tuż koło miasta piętrzy się Pomorska Góra Piasku (245 m n.p.m.), usypana z 8 milionów ton piasku z wydobycia kruszywa.

Główne atrakcje wzdłuż trasy

Szlak wiedzie przez bogactwo zabytków historycznych, przyrodniczych i kulturowych. Oto najważniejsze punkty wartych zatrzymania:

Obiekty historyczne i kulturowe:

• Most Europejski w Siekierkach – 770-metrowa przeprawa nad Odrą z tarasem widokowym na Rozlewiska Kostrzyneckie
• Cmentarz Wojenny w Starych Łysogórkach – miejsce pamięci 2000 żołnierzy, którzy polegli podczas forsowania Odry w 1945
• Polichromie w Czachowie – jedne z najstarszych malowideł ludowych w Polsce z XIV wieku, ze słynnym "wesołym diabłem"
• Moryń – średniowieczne mury miejskie i Aleja Gwiazd Plejstocenu z realistycznymi figurami zwierząt epoki lodowcowej
• Trzcińsko-Zdrój – dobrze zachowane mury z bramami miejskimi i jeden z najstarszych ratuszy w Polsce z XIII wieku
• Młyn-Papierni w Barlinku – zabytkowy obiekt nad Płonią, dziś ośrodek kulturalny z Letnią Szkołą Architektury
• Barbakan w Choszcznie – trzeci barbakan w Polsce (obok Krakowa i Warszawy), obecnie biblioteka
• Drzewo Jessego w Choszcznie – unikalna średniowieczna ceramiczna płaskorzeźba w kościele Narodzenia NMP
• Wieża widokowa w Ińsku – 30-metrowa konstrukcja z windą, oferująca panoramę Ińskiego Parku Krajobrazowego
• Zamek Drahim w Starym Drawsku – średniowieczna twierdza joannitów przy "via marchionis", z wystawą białej broni i pokazami rycerskimi
• Borne Sulinowo – tajne sowieckie miasto-koszary, dziś spokojne miasteczko wśród lasów z unikalną architekturą wojskową
• Pałac w Siemczynie – największy barokowy pałac na Pojezierzu Zachodnim z muzeum i hotelem
• Cerkiew w Białym Borze – projekt Jerzego Nowosielskiego, dzieło życia artysty

Atrakcje przyrodnicze:

• Rozlewiska Kostrzyneckie – ostoja 180 gatunków ptaków, szczególnie spektakularna we wrześniu podczas rykowiska jeleni
• Puszcza Bukowa – na odnodze szczecińskiej szlaku oznaczonej numerem 20A
• Jezioro Morzycko – jeden z najczystszych akwenów w Polsce, głęboki na 60 metrów, z zatopionymi atrakcjami dla nurków
• Barlinecki Park Krajobrazowy – rozległy obszar chroniący lasy i jeziora
• Rezerwat "Bagno Kusowo" – najlepiej zachowane torfowisko kopułowe w Polsce z drewnianymi kładkami
• Jezioro Drawskie – drugie pod względem głębokości jezioro w Polsce (79,7 m), największe na Pojezierzu Drawskim
• Dolina Pięciu Jezior – malownicza dolina w Drawskim Parku Krajobrazowym, źródliska Drawy
• Rezerwat "Diabelskie Pustacie" – największe wrzosowiska w Polsce, kwitnące od połowy sierpnia, z wieżą widokową
• Kamienne kręgi koło jeziora Krzemno – tajemnicze obiekty z I-III w. n.e., należące do Gotów

Miejsca związane z historią wojskową:

• Umocnienia Wału Pomorskiego – system bunkrów między Szczecinkiem a Białym Borem, w tym B-Werk
• Poligon Drawski – największy poligon wojskowy w Europie, wciąż aktywny
• Kłomin – wymarła osada na poligonie z tajemniczymi silosami na pociski nuklearne

Opcje noclegowe

Wzdłuż trasy znajdziesz różnorodne możliwości noclegowe, od kempingów przez pensjonaty po hotele. Infrastruktura przyjazna rowerzystom koncentruje się w większych miejscowościach, choć coraz więcej małych obiektów dołącza do programu Miejsc Przyjaznych Rowerzystom.

• Kempingi i pola namiotowe – liczne nad jeziorami, szczególnie w Moryniu, Ińsku, Czaplinku i Szczecinku
• Pensjonaty i agroturystyka – popularne w mniejszych miejscowościach, często z możliwością przechowania roweru
• Hotele z obsługą rowerzysty – w większych miastach jak Myślibórz, Choszczno, Drawsko Pomorskie czy Szczecinek
• Miejsca Przyjazne Rowerzystom – oznaczone obiekty oferujące noclegi, gastronomię, przechowalnie rowerów oraz podstawowe narzędzia do naprawy (np. Pałac Siemczyno)
• Schroniska i ośrodki wypoczynkowe – przy większych jeziorach z zapleczem rekreacyjnym

Rezerwacja z wyprzedzeniem jest konieczna szczególnie w sezonie letnim (czerwiec-sierpień) oraz podczas lokalnych wydarzeń jak Ińskie Lato Filmowe czy Pol'and'Rock Festival.

Dojazd i transport

Dotarcie na początek trasy

Do Siekierek najwygodniej dotrzeć pociągiem do Mieszkowic (linia Szczecin – Kostrzyn), skąd pozostaje około 10 km jazdy rowerem. Alternatywnie można dojechać do Godkowa, również na linii Szczecin – Kostrzyn. Z niemieckiej strony najbliższa stacja znajduje się we Wriezen (12 km od mostu), obsługiwana przez pociągi Deutsche Bahn z Berlina, Frankfurtu nad Odrą i Eberswalde.

Jeśli rozpoczynasz w Chojnie (kilka kilometrów od trasy), możesz skorzystać z połączeń dalekobieżnych na linii Szczecin – Wrocław.

Powrót z końca trasy

Końcowy punkt w Miastku posiada połączenie kolejowe, choć trzeba liczyć się z przesiadką. Wygodniejsze może okazać się zakończenie wyprawy w Szczecinku lub Białym Borze, które mają bezpośrednie połączenia ze Szczecinem, Koszalinem i innymi większymi miastami.

Transport wzdłuż trasy

Cały szlak jest bardzo dobrze skomunikowany koleją. Stacje PKP znajdują się w większości miejscowości wzdłuż trasy:

• Etap 1: Godków
• Etap 2: Choszczno
• Etap 3: Lisowo, Chociwel, Ognica
• Etap 4: Złocieniec, Drawsko Pomorskie, Wiewiecko
• Etap 5: Złocieniec, Bobrowo, Żelisław Pomorski, Czaplinek, Czarny Mały, Łubowo, Jelenin, Szczecinek
• Etap 6: Szczecinek, Biały Bór

Połączenia obsługują POLREGIO oraz Intercity. Rozkład jazdy dostępny na stronie https://portalpasazera.pl

Praktyczne uwagi

Południowa część trasy (Siekierki – Ińsko) jest najbezpieczniejsza i najprzyjemniejsza dla mniej doświadczonych rowerzystów – prawie w całości prowadzi po wydzielonych, asfaltowych drogach rowerowych na dawnych nasypach kolejowych. Im dalej na wschód, tym więcej jazdy po drogach lokalnych i leśnych.

Wyzwania na trasie:

• Fragment Brzeźniak – Kumki to trudno przejezdna droga gruntowa – można ominąć drogami asfaltowymi przez Poligon Drawski (objazd przez Storkowo, Studnicę, Ziemsko i Oleszno)
• Odcinek Złocieniec – Bobrowo zawiera około 1 km trudnej drogi gruntowej
• Etap 5 jest najdłuższy (72 km) i częściowo prowadzi po szutrowych drogach leśnych – wymaga dobrej kondycji
• Ostatni etap (Szczecinek – Miastko) ma najmniej wydzielonych dróg rowerowych i najwięcej jazdy po drogach z ruchem ogólnym

Dostępne udogodnienia:

• Sklepy spożywcze i restauracje we wszystkich większych miejscowościach
• Punkty odpoczynku na dawnych dworcach kolejowych (kultowy przystanek w Klępiczu)
• Miejsca Przyjazne Rowerzystom z przechowalniami i podstawowymi narzędziami (np. Pałac Siemczyno)
• Liczne plaże nad jeziorami do odpoczynku i kąpieli
• Stacje benzynowe w większych miastach

Wodę pitną łatwo uzupełnić w restauracjach i przy atrakcjach turystycznych. W sezonie letnim warto mieć zapas, szczególnie na odcinkach leśnych między miejscowościami.

Końcowe wskazówki

Zaplanuj trasę z uwzględnieniem własnej kondycji i doświadczenia. Początkujący będą najszczęśliwsi koncentrując się na południowej części (Siekierki – Ińsko), gdzie infrastruktura jest najlepsza, a trasa najprzyjemniejsza. Zaawansowani rowerzyści docenią wyzwania dalszych etapów i możliwość urozmaicenia trasy wycieczkami do miejsc takich jak Kłomin czy wrzosowiska koło Bornego Sulinowa.

Dzięki doskonałej komunikacji kolejowej możesz elastycznie planować długość etapów – jeśli zmęczenie lub pogoda dają o sobie znać, zawsze blisko znajdziesz stację PKP.

Warto rozważyć połączenie jazdy rowerem ze spływem kajakowym Drawą między Drawskiem Pomorskim a Złocieńcem – firmy kajakowe oferują przewóz roweru. To niezwykłe urozmaicenie wyprawy!

Szlak krzyżuje się z innymi trasami rowerowymi – w Trzcińsku-Zdroju z Blue Velo, w Złocieńcu ze Starym Kolejowym Szlakiem z Kołobrzegu do Wałcza, a w Dobrzanach łączy się z wariantem ze Szczecina. Daje to możliwość tworzenia dłuższych pętli i poznawania jeszcze większych obszarów Pomorza Zachodniego.